Inleiding
Na de raadsvergadering van 16 april is op de website van het CDA een verklaring van de fractie verschenen waarin wordt ingegaan op een aantal vragen die de fractie kennelijk heeft gekregen naar aanleiding van de stellingname van de fractie in de raad. Een goede zaak en tevens een idee om in de toekomst daar een openbare bijeenkomst aan te wijden. Dat zou uitstekend passen in de kernendemocratie en de nieuwe werkwijze van de gemeenteraad. Dat zijn overigens twee termen voor eenzelfde begrip: burgerparticipatie bij het bestuur van de gemeente.
Hieronder volgt het artikel van de website van het CDA in het zwart. Vet gedrukt de gerezen vraag en schuin gedrukt de reactie van de fractie. Daaronder volgt in rood mijn commentaar, soms al op de vraag zelf en soms alleen op de reactie van de fractie. Aan het eind heb ik nog mijn conclusie uit het geheel getrokken. Ik vind namelijk dat we in Grave vooral bezig zijn met uitstellen van besluiten en dat is geen goede zaak.
20 april 2019
CDA-fractie: helderheid over herindeling.
Hoe zwaar weegt de mening van de
inwoners van Escharen, Gassel, Grave en Velp?
Zwaar. Héél zwaar. In een door het Graafse CDA ingediende motie
heeft de raad bevestigd dat: “het volstrekt ontbreken van een democratisch
kiezersmandaat om mee te gaan in het grote samenvoegingsproces niet heeft
geleid tot een besluit vóór het behoud van zelfstandigheid dan wel de opheffing
van de gemeente Grave”. Dat besluit valt namelijk pas nadat de kiezers van
Grave zich hierover uitspreken in een tweede opiniepeiling. De mening van de
inwoners van Escharen, Gassel, Grave en Velp legt veel gewicht in de schaal.
Dat bleek al na de verkiezingen, toen bijna tachtig procent van de kiezers de
voorstanders van één gemeente Land van Cuijk een gevoelige slag toebrachten.
Het CDA heeft deze uitslag niet naast zich neergelegd, maar geaccepteerd. Je
kan niet om een uitspraak van de inwoners vragen en dan alsnog je eigen gang
gaan. Zeker niet als de uitslag zo overduidelijk is als aangaande het draagvlak
voor één gemeente Land van Cuijk. Juist de vraag of je je gemeente moet
opheffen, is een zaak van de burgers. Het CDA vindt dat zij de richting mogen
bepalen. Dat begint met vérstrekkende burgerparticipatie en het opzetten van
een goed functionerende kernendemocratie. Dat blijkt ook uit het
bestuursprogramma 2018-2022 "Met
energie en vertrouwen".
Het is terecht dat de fractie de mening
van inwoners zwaar laat wegen. Maar besluiten blijft een eigen
verantwoordelijkheid van de gemeenteraad en dus ook de fractie. Daarbij moeten
ook andere aspecten worden meegewogen. De uitslag van een opiniepeiling kan dus
nooit dwingend zijn. Bovendien valt op de opiniepeiling zelf en de wijze waarop
die wordt geïnterpreteerd veel af te dingen. Vermeden moet worden dat de indruk
wordt gewekt dat de CDA-fractie zich achter de opiniepeiling verschuilt.
Het Graafse CDA heeft
in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen keihard campagne gevoerd voor
één gemeente Land van Cuijk. Uit
de peiling bleek 77% van de kiezers niets te voelen voor deze megafusie van
vijf gemeenten. Hoe kijkt het CDA daar tegenaan?
Dit is een volkomen onterechte bewering. De werkelijke
uitkomst van de “opiniepeiling” was dat
·
44% van de kiezers niet is opgekomen.
·
24% een heeft voorkeur aangegeven voor een
zelfstandig Grave.
·
19% zich heeft uitgesproken voor een
bestuurlijke fusie van Cuijk,Grave en MIll.
·
13% één gemeente Land van Cuijk het beste
vindt.
Men heeft een voorkeur uitgesproken en dat wil niet zeggen dat men voor de andere
opties niets voelt.
In Escharen, Gassel, Grave en Velp is volstrekt
onvoldoende draagvlak vóór één grote gemeente Land van Cuijk. Voor het CDA was
de uitslag van de peiling een klap in het gezicht, maar de kiezer heeft altijd
gelijk. Het is echter belangrijk te onthouden dat vóór de
gemeenteraadsverkiezingen al duidelijk was dat één gemeente Land van Cuijk niet
op voldoende bestuurlijk draagvlak in de regio kon rekenen. De (meerderheid van
de) gemeenteraad van Mill & Sint Hubert had de stekker er al uitgetrokken.
Het hele artikel van de CDA-fractie is nogal
overtrokken en daardoor tendentieus. Het is waar dat er momenteel weinig
betrokkenheid is bij het besturen in het algemeen en daardoor ontbreekt het
vaak aan draagvlak voor veranderingen in welke zin dan ook, dus ook voor
veranderingen in de bestuurlijke organisatie. Bij de voorbereiding van een
besluit over de toekomstige organisatie dient vergroten van het draagvlak een
belangrijke rol te spelen. Dat is tot nu toe niet gebeurd. Ook het CDA komt
niet met een aanpak daarvan.
De peiling liet een meerderheid voor ‘een vorm van’
herindeling zien. Is het CDA desondanks vóór behoud van zelfstandigheid?
Ook deze bewering
is ongefundeerd. Het CDA heeft in het verkiezingsprogramma staan dat één
gemeente Land van Cuijk de gewenste toestand is. De vraag zou daarom moeten
luiden. “Het CDA vormt met LPG een college. In het bestuursprogramma is
opgenomen dat de gemeente Grave in deze periode niet meewerkt aan het tot stand
komen van één gemeente Land van Cuijk” Betekent dit dat het CDA nu voor behoud
van zelfstandigheid is?”
Neen. Er is sinds de gemeenteraadsverkiezingen niet
één keer gezegd dat het Graafse CDA vóór behoud van zelfstandigheid of tegen
herindeling is. De kiezer heeft gesproken en een dikke streep door één gemeente
Land van Cuijk gezet. De gemeenteraad van Grave heeft die uitslag gerespecteerd
en besloot tot een objectief onderzoek naar de twee overige opties. Een
aanzienlijke minderheid (van 44%) van de kiezers koos vóór zelfstandigheid. Als
je de stemmen van beide herindelingsvarianten - 23% voor één gemeente Land van
Cuijk en 33% voor een samengaan van Grave met Cuijk en Mill - bij elkaar
optelt, lijkt een meerderheid open te staan voor een fusie. Of dat wérkelijk zo
is, moet nog blijken uit een tweede peiling.
Dit is een ontwijkende reactie. In de eerste
zin staat eigenlijk dat het CDA nergens voor en nergens tegen is. Dat schiet
niet op. Het onderzoek is inmiddels geweest en heeft kennelijk niets nieuws opgeleverd.
Gezien het bestuursakkoord en rekening houdend met de inmiddels actuele
situatie bij de andere gemeenten zou het logisch zijn geweest als nu de keuze
was gemaakt voor een zelfstandig Grave, met alle consequenties van dien. Het
CDA zou nu ook kunnen kiezen voor het eigen standpunt. Daarvoor zou het
bestuursakkoord moeten worden gewijzigd. Nu wordt verwezen naar een tweede
peiling zonder aan te geven wanneer die wordt gehouden en hoe die wordt voorbereid.
Op de vraag hoe CDA zich opstelt wordt
dus geen antwoord gegeven.
Cuijk zet een herindeling met Sint Anthonis en Boxmeer
door. Grave sluit daar niet bij aan, terwijl de fusie van Grave met Cuijk en
Mill & Sint Hubert van de baan is. Negeert het CDA daarmee de meerderheid
van de kiezers?
Neen. Voor één gemeente van Land Cuijk heb je vijf
gemeenten nodig. Mill is al, eerder dan Grave, afgehaakt. Het besluit van Cuijk
is weliswaar duidelijk, maar pas definitief als het uiteindelijke
herindelingsontwerp aan de gemeenteraad wordt aangeboden. Daarnaast kan je niet
stellen dat het wegvallen van de herindeling Cuijk, Grave, Mill automatisch
leidt tot draagvlak onder de inwoners voor aansluiting bij de herindeling
Cuijk, Boxmeer en Sint Anthonis. Als je naar de middengroep (van 33%, voor de
fusie van Grave met Cuijk en Mill) kijkt, hoeft slechts 7% van hen te kiezen
voor zelfstandigheid om die optie aan een absolute meerderheid te helpen. Om
van 23% naar 51% te komen… Reken maar uit.
Het CDA blijft zich verschuilen achter de
opiniepeiling, die deze keer wordt gepresenteerd als “meerderheid van de
kiezers”. Die wordt weliswaar niet genegeerd maar er wordt ook niets mee
gedaan. Nu nog rekening houden met een optie CGM is hetzelfde als ontkennen dat
er met een klimaatverandering rekening moet worden gehouden. Het wordt tijd dat
de Graafse CDA-fractie op basis van de
beschikbare informatie een eigen standpunt bepaalt over de te volgen koers om
daar vervolgens een draagvlak voor gaat zoeken. Als je stelt dat de uitspraak
van de raad van Cuijk toch nog ruimte biedt voor een andere aanpak kun je met
meer recht stellen dat zolang Grave geen besluit neemt over zelfstandigheid de
optie één gemeente Land van Cuijk nog open staat.
Het CDA hamert op de uitslag van de peiling en zet het
democratisch draagvlak voorop. In de raadsvergadering werd deze opstelling
‘eenzijdig’ genoemd. Hoe reageert het CDA op die kritiek?
Als je nuchter kijkt naar de interpretatie van de
peiling door LPG en CDA zie je dat de uitslag ervan wordt gerespecteerd. Ook is
afgesproken dat de kiezer een stem in het kapittel krijgt: na een goede
voorlichtingscampagne met inhoudelijke gesprekken en debatten. Je kan niet de
kiezer om een uitspraak vragen en deze naast je neerleggen als je het ermee
oneens bent. Zo ondemocratisch is het CDA niet. Juist daarom heeft het CDA,
binnen en buiten de gemeente Grave, kritisch gekeken naar het draagvlak voor
herindeling en de plaats daarvan in het proces en/of het publieke debat.
Opvallend was dat de voorstanders van samenvoeging daar nauwelijks aandacht
voor lijken te hebben. Zij houden sterke betogen waarin talloze goede
argumenten voor een gemeentelijke fusie de revue passeren. Je hoort ze echter
niet (of nauwelijks) over het draagvlak onder de bevolking. Door zich te
focussen op de werkelijkheid van het stadhuis, ontstaat er een bestuurlijke
kokervisie die voorbijgaat aan de werkelijkheid op straat en hun zorgen over en
bedenkingen bij een megafusie. Om die eenzijdigheid te doorbreken koos het CDA
voor de centrale vraag: hoe is het gesteld met het draagvlak (in brede zin)
onder de bevolking? De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
onderstreept dit in het nieuwe beleidskader. Die vraag naar draagvlak gaat
verder dan meerderheden in gemeenteraden, informatieavonden (over een reeds
genomen besluit) en inspraak over de naam van de nieuwe gemeente.
Als je uit bovenstaande tekst de retoriek
weg filtert blijft een bruikbare basis voor werkelijke actie over. Zie daarvoor
mijn vorige opmerking.
Hoe kijkt het CDA aan tegen de ontwikkelingen in het
Land van Cuijk?
Dik driekwart van de kiezers in Escharen, Gassel,
Grave en Velp ziet niets in één gemeente Land van Cuijk. Dat wil niet zeggen
dat het Land van Cuijk slecht is en dat je de samenwerking niet mag
intensiveren. Het is echter betreurenswaardig dat de bestuurlijke
ontwikkelingen versneld zijn (door de herindeling met één jaar te vervroegen)
en dat er vrijwel meteen gekozen is voor een coalition of
the willing, zonder het gesprek aan te gaan over mogelijke opties. De
Minister heeft meerdere keren heeft aangegeven dat bestuurskracht van gemeenten
ook op andere wijzen dan intergemeentelijke samenwerking of herindeling
versterkt kan worden, bijvoorbeeld door voor sommige opgaven en regio’s
taakdifferentiatie of alternatieve bestuursmodellen als oplossing te bieden.
Het is jammer dat er nooit “met de benen op tafel” over alternatieven is
gesproken. Out of the box denken had via een ándere weg
hetzelfde doel binnen handbereik kunnen brengen. Dat Cuijk een duidelijk
antwoord van Grave eiste, maar dat antwoord (dat uiterlijk in juni was gekomen)
niet heeft afgewacht, is veelzeggend. Als er echter volop democratisch
draagvlak is voor de grote fusie van Cuijk, Boxmeer en Sint Anthonis dan is er
(voor die inwoners) niet aan de hand. Maar laat draagvlak nou hét
ondergeschoven kind lijken (zie voetnoot 2 op pagina 3 van de “variantenanalyse
met betrekking tot herindelingspartners” [stap 2a] in het fusieproces Cuijk,
Boxmeer, Sint Anthonis” waarover De Gelderlander eind februari schreef onder de
kop “Stuurgroep CBA: Wij van CBA adviseren CBA” [naar de bekende reclameslogan
“Wij van WC-Eend adviseren WC-Eend”]. Daarin wordt gesteld dat er geen
sprake was [en is] van aanvullend onderzoek en/of een burgerpeiling [naar het
voorbeeld van de gemeente Grave]). Het is echter niet aan ons om daarover een
oordeel te vormen. Toch geeft de peiling van 2018 te denken. Waarom lopen onze
inwoners niet warm voor het Land van Cuijk? Is dat omdat ze meer op Nijmegen,
Wijchen en Uden georiënteerd zijn? Hoe zit dat elders in de regio? Is een
schaalsprong van deze omvang niet alleen te groot van burgers, maar ook voor
het bestuurlijke en ambtelijke apparaat? Ervaringen in het land geven op hun
minst aanleiding tot reflectie.
De stellingname in de eerste zin “Dik
driekwart van de kiezers in Escharen, Gassel, Grave en Velp ziet niets in één
gemeente Land van Cuijk”is onjuist. In de rest van het verhaal zit veel waars,
maar geen antwoord op de vraag hoe het CDA tegen de ontwikkelingen aankijkt,
tenzij het CDA zich inderdaad tot aankijken wil beperken.
Er is ook nog de harde werkelijkheid die
dwingt tot een bestuurlijke organisatie gebaseerd op de woonplaats van de
burgers. Herindeling is de enige mogelijkheid die de huidige wetgeving mogelijk
maakt. Voor de gemeente Grave resteert nu de keuze tussen samen met de andere
gemeenten te gaan werken aan één gemeente Land van Cuijk waarin de inwoners en
ondernemers zich thuis voelen of dat op eigen houtje doen zodat zelfstandigheid
gehandhaafd blijft. Het wordt wel tijd eens duidelijk te maken wat die
zelfstandigheid zou kunnen inhouden.
Hoe nu verder?
We dienen, in een democratie, mensen mee te nemen,
anders raken we ze kwijt en zeggen ze - op een gegeven moment - keihard neen.
De voorstanders van één gemeente Land van Cuijk hebben die dreun vorig jaar te
verwerken gekregen. Wat doe je met zo’n tegenslag? Als CDA hebben we, zoals het
hoort, het gelijk van de kiezer geaccepteerd. We moeten het uiteindelijk met
elkaar rooien: in de raad, in de werkorganisatie CGM, in de regio Land van
Cuijk en daarbuiten. Dat doen we óók door elkaar ruimte en een beetje tijd te
geven voor een democratisch en waardig proces. Dat laatste is - door het
duidelijke besluit van Cuijk - wat lastig. Op de vraag: wat nu? antwoorden wij
ook vandaag: voor ons staat democratisch draagvlak voorop. Het CDA wil niet dat
de discussie over de bestuurlijke toekomst afleidt van de mensen die wij
dienen. Daarom geven wij prioriteit aan het thema leefbaarheid in brede zin.
Dat betekent dat er vaart gemaakt moet worden van de kernendemocratie en
serieuze burgerparticipatie. In de CDA-motie is afgelopen dinsdag is
aangenomen, wordt het college opgedragen in het najaar met een eerste visie te
komen. Voor ons gaat het niet om de macht, maar om de mensen. Daarom vinden wij
het wezenlijk dat vóór peiling en een besluit over zelfstandigheid of
herindeling de kernendemocratie en burgerparticipatie moeten staan als een
huis. Pas dan kan je het gemeentebestuur, na verkiezingen, uit handen geven aan
een nieuwe raad.
Kennelijk vindt het CDA de (volgens mij onjuiste) conclusie die wordt
getrokken uit de opiniepeiling een tegenvaller. Dan zou je verwachten dat het
CDA gaat proberen bij een volgende opiniepeiling wel een draagvlak te krijgen
voor het CDA-standpunt. Het CDA heeft immers zorgvuldig vermeden de indruk te
wekken dat dit standpunt is verlaten. Werken aan de ontwikkeling van een “kernendemocratie”
is dan de oplossing. Het geinige is dat ook de andere gemeenten die kernendemocratie
gewenst vinden voor de combinatie St. Anthonis Boxmeer en Cuijk en dat ook in het
voorstel voor die ene gemeente in het Land van Cuijk kernendemocratie een
belangrijke rol speelt. Je met kernendemocratie bezighouden is dus altijd goed.
Omdat te bewerkstelligen heeft het CDA een
motie ingediend die door de raad is aangenomen. Het college krijgt de opdracht
in het najaar met een eerste visie over die kernendemocratie te komen. Nu had
het college die opdracht al lang. Want ook in het bestuursakkoord en in een
motie van september 2018 is die opdracht al opgenomen.
Ik ben benieuwd hoe het
college op die opdracht gaat reageren. Het college moet immers opereren binnen
door de raad gegeven kaders en de raad heeft in de discussie over de werkwijze
aangegeven eerder bij ontwikkelingen te worden betrokken. Of termen als “kernendemocratie”,
“leefbaarheid in brede zin” en “eerste
visie” voor het college voldoende duidelijke kaders vormen betwijfel ik. Het
college moet voor ambtelijke ondersteuning een beroep doen op CGM. Die
organisatie zal wel bezig zijn met dezelfde opdracht voor ABC. Gaat Grave
meeliften?
Eigenlijk zou de raad zelf, ondersteund door
de griffie, moeten aangeven hoe samen met inwoners en ondernemers de
kernendemocratie of themademocratie vorm wordt gegeven
Roland Eijbersen,
Jochem Jacobs,
Alex van Megen
Jochem Jacobs,
Alex van Megen
Slotwoord van mijn kant
Alles bij elkaar
heb ik de indruk dat het CDA de beslissing over de bestuurlijke organisatie in
het Land van Cuijk uit wil stellen tot de volgende raadsperiode De slotzin zou
ik daarom iets willen uitbreiden. Het wordt dan:
Daarom vinden wij het wezenlijk dat vóór
peiling en een besluit over zelfstandigheid of herindeling de kernendemocratie
en burgerparticipatie moeten staan als een huis. Pas dan kan je het
gemeentebestuur, na verkiezingen, uit handen geven aan een nieuwe raad. Wat het
CDA betreft is dat de gemeenteraad van de nieuwe gemeente Land van Cuijk.
Ik heb al
geschreven dat het werk aan de nieuwe werkwijze van de gemeenteraad te beperkt
is geweest. De doelstelling van die studie vertoont enorm veel gelijkenis met
wat men met kernendemocratie voor ogen heeft: versterking van de betrokkenheid
en dus de invloed van de inwoners en ondernemers op het besturen van de
gemeente. Daaraan werken is dus een voorbeeld van twee vliegen in één klap.
Dat geldt voor
Grave, maar ook voor de vier andere gemeenten in het Land van Cuijk. Zelf geef
ik de voorkeur aan het begrip themademocratie omdat voor veel onderwerpen de
woonkern een te nauwe begrenzing is. Ook daarom is samen optrekken in het Land
van Cuijk de aangewezen weg.
Laat nu in het
voorstel uit 2017 voor de bestuurlijke organisatie in het Land van Cuijk, waarover
Grave nog steeds geen uitspraak heeft gedaan ook de optie was opgenomen in te
stemmen samen te werken aan de ontwikkeling naar één gemeente in het Land van
Cuijk met de mogelijkheid uiteindelijk alsnog te besluiten zelfstandig te
blijven.
Is het een idee
dit alsnog te doen? Dan kunnen we in ieder geval samen met de andere gemeenten in het Land van Cuijk gaan werken aan een bestuurlijke toekomst.
Leo de Vreede
